ازدیاد درون شیشه ای و باززایی گیاه در سنبل الطیب از طریق اندام زایی مستقیم و جنین زایی سوماتیکی

سنبل الطیب (valeriana officinali l.) گیاهی علفی و چندساله بوده و از معروف ترین گونه های سنبل الطیب در ایران است که اکثرا برای اهداف دارویی مورد استفاده قرار می گیرد. این گیاه دارویی در نتیجه تولید استرهای ایروئیدی معروف به والپوتریانت در ریشه و ریزوم دارای خواص دارویی آرام بخشی، ضد تشنج، ضد بی خوابی، ضد خستگی و فرسودگی است. جوانه زنی پایین و تولید کم بذر از مشکلات رشد و تکثیر سنبل الطیب است. در پژوهش حاضر، پیش تیمار بذر و باززایی مستقیم گیاه کامل با استفاده از ریزنمونه هیپوکوتیل حاوی گره کوتیلدونی و باززایی غیر مستقیم گیاه کامل از طریق القاء جنین زایی سوماتیکی از کالوس القاء شده از ریزنمونه های برگ، دمبرگ و ریشه مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل، بیشترین درصد جوانه زنی (33/66% و 66/61%) در نتیجه کشت بذور در mg/l1 bap یا تیدیازورون (tdz) به دست آمد. به منظور باززایی مستقیم و نیز القاء جوانه های نابجا، جوانه راسی سربرداری شده برگرفته از گیاهچه های بذری پیش تیمار شده (21 روزه) در tdz (mg/l 1)، بر روی محیط کشت موراشیک و اسکوک (ms) و ویتامین های b5 حاوی غلظت های مختلف tdz و bap (mg/l 5/1 ،1 ،5/0 ،25/0 ،0) کشت شدند. بیشترین تعداد جوانه القاء شده (33/13 جوانه در هر ریزنمونه) در سطح tdz (mg/l 1) به دست آمد. به منظور باززایی غیرمستقیم از طریق جنین زایی سوماتیکی، ریزنمونه های مختلف شامل قطعات برگ، دمبرگ و ریشه در محیط کشت ms غنی شده با سطوح مختلف هورمون 2.4-d ( mg/l5/1 ,1 , 5/0) در ترکیب با kin ( mg/l3 ,2 ,1) یا tdz (mg/l 2، 5/1، 1، 5/0) کشت شدند. نتایج نشان داد که کالوس و جنین زایی سوماتیکی در تمام ترکیبات هورمونی و ریزنمونه های مختلف القاء شد. بیشترین میزان القاء جنین سوماتیکی (83/128، 157 و 91 جنین در هر ریزنمونه) به ترتیب در ریزنمونه های برگ، دمبرگ و ریشه از طریق کشت ریزنمونه ها به ترتیب در محیط های کشت حاوی mg/l1، 2,4-d+kin، 2,4-d (mg/l 5/0)+kin (mg/l1) و 2,4-d (mg/l 5/1)+tdz (mg/l 1) به دست آمد. تشکیل گیاهچه با واکشت جنین های بالغ در محیط کشت ms2/1 حاوی naa ( mg/l1/0) در ترکیب با kin ( mg/l2/0) یا tdz ( mg/l2/0) حاصل شد. بیشترین تعداد گیاهچه باززا شده (90/100 و 96/90 گیاهچه از هر کالوس جنین زا) به ترتیب از ریزنمونه های برگ و دمبرگ؛ از کالوس های جنین زای حاصل محیط کشت حاوی 2,4-d و kin به دست آمد. گیاهچه های باززا شده حاصل در محیط 1/2ms حاوی iba (mg/l 5/0) ریشه دار شدند. گیاهچه های با شاخساره زایی و ریشه زایی مناسب، با زنده مانی 100 درصد به شرایط محیطی غیر استریل سازگار شده و به گلخانه منتقل شدند. این پروتوکل ایجاد شده، قادر به تولید گیاهچه در حد انبوه از طریق جنین زایی سوماتیکی در گیاه سنبل الطیب می باشد.